MESLEKVEİLGİYETENEKDEĞERLERİLİŞKİSİ
MESLEKSEÇİMİNEDİR?
Meslekseçimi;kişininvarolanmeslekleriçinden,yapabileceğineinandığı,kendisinemaddivemanevikazançsağlayacağını düşündüğü mesleğeyönelmesidir. Kişinin herhangi birmesleğeyönelmesinietkileyençeşitlifaktörlervardır.Bunlar:
▲Kişiningeleceğeyönelikhayalleri,istekleri
▲Kişinincinsiyeti,fizikselvepsikolojiközellikleri
▲İlgiler,yeteneklervezekâ
▲Akademikbaşarı
▲Öğretmenlerin,öğrencininyetenekveilgilerineilişkingörüşleri
▲Arkadaşçevresinindüşünceleri
▲Aileninbeklentileri,bireyhakkındakidüşünceleri
▲Aileninsosyo-ekonomikdüzeyi
▲Çevreninetkisi
▲Teknolojik,sosyal,kültürelveendüstriyelgelişmeler
▲Mesleğintoplumdakikonumuvemesleğeolantalep
▲Mesleğingelirdüzeyi
▲Mesleğineğitimvekariyerimkânları
▲Ülkeninekonomikyapısı,işbulmaolanaklarıvb.
MESLEKSEÇİMİNDEDİKKATEDİLECEKHUSUSLAR
Doğrumeslekseçimiiçinkişininönceliklekendinitanıması,mesleklerhakkındabilgiedinmesivekendiözellikleriylemeslekleringerektirdiğiözelliklerarasındakiilişkiyikavramasıönemlivegereklidir.Kendini tanıma; bireyin kişilik özellikleri, ilgileri, yetenekleri, değerleri ve sağlık durumu konusundakendinibilmedurumudur.Farkındalıkolarakdaniteleyebileceğimizbudurumbaşkabirdeyişlekişinin;Bennasılbiriyim?Karakterimnasıl?Davranışvealışkanlıklarımnelerdir?Neleriyapmaktanhoşlanırım?Gibisorularaverdiği cevaplardır.
Kendini tanıma sürecini üç temel unsur üzerinden sınıflandırabiliriz;İLGİLERİNİZ:Mekanik-Ticaret-Sosyal Yardımvb.
YETENEKLERİNİZ: Sözel Yetenek -Sayısal Yetenek -Şekil- Uzay Yeteneği vb.DEĞERLERİNİZ:Yaratıcılık -Liderlik -Kazançvb.
İLGİNEDİR?
İlgi, kişileri belli faaliyetleri isteyerek yapmaya yönlendiren içsel bir uyarıcıdır. İlgi en genel anlamıylabir işi yapmaya gönüllü olma, yaparken zevk alma ve başka alternatifler arasından en çok onu tercihetmedurumudur.
İlgiAlanlarınızıNasılFarkedersiniz?
Yetenek alanları gibi ilgi alanları da özellikle mesleki doyum ve haz alma ile yakından ilişkilidir.İlgialanı, neleri yapmaktan hoşlandığımızı gösterir. Bu süreçte ilgi alanına ilişkin yoğun bir bilgi arayışı sözkonusuolur.İlgi,varolanyeteneğimükemmelleştirirveilgilenilenalandakarşılaşılacakzorluklarlabaşaçıkmayıeğlencelihalegetirir.İlgiduyduğunuzalandaortalamabiryeteneğesahipdeğilsenizyaptığınızişteuzunsüre ilginizi sürdürmenizdemümkündeğildir.
İlgiylemesleklerarasındakiilişkiyiyorumlarsakaşağıdakimaddelereulaşabiliriz:
▲İlgi alanınız ne kadar güçlüyse o mesleği yapmak ve zorluklarının üstesinden gelmek konusunda okadargüçlübirmotivasyona sahipolursunuz.
▲İlgialanlarınızgideceğinizüniversite,fakültevebölümseçimlerindesizeyolgöstericiolur.
▲İlgialanlarınızıebeveynveöğretmenlerinizlepaylaşmanızmeslekseçimindesiziniçinuygunseçeneklersunulmasınıkolaylaştırır.
▲ İlgi alanlarınızla ilişkili olduğunu düşündüğünüz meslekler hakkında çevrenizdeki kişilerden destekalarakmesleğingerektirdiği becerileridetaylıolaraköğrenebilirsiniz.
▲ İlgi duyduğunuz alanda yeteneğinizin olması kişisel gelişiminize katkıda bulunduğu gibi başarınızıyükseltir. Ancak ilgi duyduğunuz alanda düşük yeteneğe sahip olmanız, ilgi duyduğunuz meslektenuzaklaşmanızaneden olur.
▲İlgialanlarınıbelirlemekiçinyapılandırılmışölçeklersizinmeslekiilgilerinizideğerlendirmenizisağlar.
▲İlgiduyduğunuzmesleklerhakkındadetaylıbilgialmalısınız.
YETENEKNEDİR?
Yetenek,doğuştangetirdiğimizveçevreyleetkileşimlegeliştirebildiğimiz,birdavranışıöğrenebilmekiçin gerekli olan yetidir. Doğuştan getirdiğimiz yetenekler öncelikle en yakınımızdaki kişiler tarafındanfarkedilir, desteklenirve uyguneğitimortamlarındaenüstseviyeye çıkarılır.
YetenekleriniziNasılFarkedersiniz?
Herbireyinkendineözgüyeteneklerivardır.Yeteneklerdeinsanlarkadarçeşitlidir.Yeteneklerdoğuştangetirdiğimizyetilerolduğundanbüyükbirkısmıerkenyaştaortayaçıkar.Tambunoktadaaileveokulbüyükönemarzeder.Aileveokultarafındanfarkedilenyeteneklerdoğrukoşullardadesteklenirsegelişebilir.Fakatyeteneklerindışavurumunailişkinbirortamoluşturulmamışsabuyeteneklergizlikalabilir.
Yetenekvemeslekarasındakiilişkiyiyorumlarsakaşağıdakimaddelereulaşabiliriz:
▲Yeteneklerimizçoğunluklaenyakınlarımıztarafındandilegetirilir.“Müthişbirçizimyeteneğivar(geleceğinressamı),matematikteherproblemiçözüyor,müthişbirkavramagücüvar(geleceğin
mühendisi), fen bilimlerine karşı çok ilgili ve insanlarla çok güçlü iletişim kuruyor (geleceğin doktoru)vb.”
▲Derslerdegösterdiğinizakademikbaşarıveöğretmenlerinizinsınıfiçigözlemleriyetenekalanlarınızhakkında bilgi verir. Örneğin fen ve ilgili derslerde (Fizik, kimya, biyoloji) gösterdiğiniz akademik başarıbiyoloji,fizik,kimya,eczacılık,dişhekimliğivb.meslekalanlarınınistediğiyetenekalanlarıylabağlantılıdır.
▲ Güzelsanatlar (Resim-Müzik) vespor alnındaki meslekleri seçmekiçin bu alanlarla ilgili özelyetenekleresahipolmanızgerekir.Yeteneklerinizifarketmekvegeliştirmekiçinresim,müzikvebedeneğitimiöğretmenlerinizdendestek alabilirsiniz.
▲Meslekleringerektirdiğiyetenekalanlarınıçevrenizdekimesleksahibikişilerlekonuşabilirveonlardanmesleğinistediğiyetenek alanlarıhakkındabilgialabilirsiniz.
▲Yetenekalanlarınıbelirlemekiçinyapılandırılmışölçeklersizinmeslekiyeteneklerinizideğerlendirmenizisağlar.
▲ Hobileriniz yeteneklerinizi geliştirmeniz için eşsiz fırsatlar sunar ve bazen hobileriniz mesleğinizolur. Çevrenizde Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı spor kulüpleri, belediyelerin çatısı altında hizmetverentiyatro,sinema,öyküatölyelerivb.kurslarilerideseçeceğinizmeslekleriçinyeteneklerigeliştirmenizeyardımcı olurlar.
▲TürkiyeİşKurumu’nu(İŞKUR)http://eogrenme.iskur.gov.tr/veTürkiyeMeslekiYeterlilikKurumu’nuhttp://portal.myk.gov.tr/inceleyerekmeslekleringerektirdiğiyetenekalanıhakkındabilgiedinebilirsiniz.
DEĞER NEDİR?
Meslekianlamdadeğerkavramı;bireyinkişiseldeğerlerinevebeklentilerineuygunmesleğeyönelmesiniifadeeder.Kişiseldeğerlerinoluşmasındaaileyapısı,içindeyaşanılankültürünmesleklereve cinsiyete dayalı algılamaları, medya vb. etkilidir.Örneğin seçeceği meslek bazı kişiler için saygınlıkelde etmeyi ön plana koyarken; bazıları için yüksek gelir elde etmeyi ön plana alır. Kişiler için liderlik,düzenli yaşam, sosyal ilişkiler, yaratıcılığını kullanma gibi değerler meslek seçimini etkileyen önemlifaktörlerdir.Değerler,bireyingelecektekiyaşamtarzınınbelirlenmesindedönümnoktasıdır.Bunedenle kendi kişisel değerlerini tanıma ve bunlara uygun mesleklere yönelme kişinin hem yaşamkalitesinihemde meslekidoyumunuartıracaktır.
MESLEKTANIMAKRİTERLERİ
Meslekseçimindenöncemeslekleritanımayayönelikaşağıdakisorularacevapbulmanızönemlive
gereklidir.
▲Mesleğesahipolmakiçingerekenözellikler(yetenekler,ilgiler,fiziksel,psikolojikvekişilik
özelliklerivb.)
▲Mesleğingerektirdiğieğitim(Meslekiveteknikeğitim,sertifikaveyeterlilikeğitimleri,üniversiteeğitimi,dileğitimi vb.)
▲ Mesleğin çalışma ortamı (Çalışma yeri, saati) ve çalışma biçimi (gece-gündüz çalışma, nöbet tutma,evdenuzunsüreliayrılmagerekliliği vb.)
▲Mesleğegirişkoşulları(Meslekiyeterliliksınavları)
▲Meslekteilerlemeveişbulmaolanakları
▲Mesleğinolumluveolumsuzyönleri
▲Kazançdurumuvb.birçokfaktörhakkındabilgisahibi olmayıgerektirir.
Abdurrahman Akçay
Okul Psikolojik Danışmanı
